استاد سعید نجفی
شناخت شخصیتی حضرت زهرا (س) 1
در این جلسه قصد داریم به بررسی شناخت شخصیت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بپردازیم. پیش از شروع بحث، می‌خواهم سؤالی از شما بپرسم که نیازی به پاسخ دادن ندارد، بلکه فقط به منظور این است که ابتدا تکلیف خود را با خودمان روشن کنیم: آیا اصلاً می‌شود حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را شناخت یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، پس باید به بررسی جزییات و نشانه‌های این شناخت بپردازیم. اگر پاسخ منفی است، پس چرایی این جلسه چه خواهد بود؟ از این رو، در وهله اول نیاز داریم به درگاه معصومین (سلام الله علیهم) متوسل شویم و الهاماتی از آنان بگیریم.
یکی از بهترین معرفتها نسبت به حضرت زهرا (سلام الله علیها) در فرمایشات پیامبر اکرم (صلوات الله علیه) نهفته است. در حدیثی شریف، پیامبر می‌فرماید: «انّی سمت ابنتی فاطمة، لِاَنَّ الله عزوجل فطمها». این حدیث باید در خاطر داشته باشید که در ارتباط با آن، حدیث دیگری وجود دارد که اهمیت الفاظ آن قابل توجه است. امام صادق (علیه‌السلام) در این مورد می‌فرمایند: «انما سمت فاطمه الان الخلق فطموا عن معرفتها». این حدیث در تفسیر فرات و بحار نیز ذکر شده است.
چهار نکته کلیدی در این حدیث
در اینجا به چهار نکته اصلی در این حدیث می‌پردازیم:
1.سیاق روایت:
سیاق این روایت نشان می‌دهد که از پیامبر (ص) سؤال می‌کردند که چرا اسم دخترش را فاطمه گذاشته است. این نشان می‌دهد که موضوع نامگذاری او مهم بوده و مردم در جستجوی دلایل آن بوده‌اند.
2.لان الخلق:
این بخش از روایت به این معناست که صحبت از انسان، فرشته و جن نیست، بلکه به حوزه معرفت و شناخت عالم وجود پرداخته شده است.
3.معرفتها:
اینجا در مورد «معرفت» سخن به میان می‌آید. هدف ما از این جلسه، کسب معرفت درباره حضرت زهرا (سلام الله علیها) است.
4.فطمها و فطموا:
در اینجا واژه «فطم» به معنای جدا کردن یا منع و نهی کردن است. این تعبیر بدین معناست که عالم بشریت از درک ماهیت واقعی و معرفت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بازداشته شده‌اند.
پرسش و پاسخ
حال این سؤال پیش می‌آید که با توجه به این مفهوم چرا باید تلاش کنیم که فاطمه (سلام الله علیها) را بشناسیم؟ آیا این مطلب به نوعی ما را دلسرد نمی‌کند؟ این حدیث، مسیر ما را روشن می‌کند: ما نمیتوانیم به تمامی ابعاد وجودی حضرت فاطمه (سلام الله علیها) پی ببریم. اما این بدان معنا نیست که باید بیتفاوت باشیم.
از یک طرف، پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند که ما نمیتوانیم حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را بشناسیم و از طرف دیگر، امام علی (علیه‌السلام) تأکید دارند که عمل بدون معرفت هیچ‌گاه مقبول نیست. آیا این دو دیدگاه با هم در تناقض هستند یا می‌توانند با هم جمع شوند؟
جمع‌بندی
از یک سو، اینکه از ما خواسته می‌شود که معرفت کسب کنیم و از سوی دیگر، زمانی که به جستجوی آن می‌پردازیم، با جمله‌ای مواجه می‌شویم که می‌گوید «فطموا عن معرفتها»، پرسشی جدی در ذهن ما ایجاد می‌کند.
به این ترتیب، می‌توان نتیجه گرفت که تلاش در راستای شناخت حضرت فاطمه (سلام الله علیها)؛ نه به معنای رسیدن به شناخت کامل، بلکه به معنای تلاش جهت نزدیک‌تر شدن به آن حقیقت است. این امر همواره باید در نظر گرفته شود که هدف نهایی ما در این مسیر، به دست آوردن محبت و بندگی بوده و نه هیچ مدعا یا ادعای دیگری. در نهایت، ما باید با توکّل به خدا و دعا از درگاه معصومین (علیهم‌السلام) بخواهیم که ما را در این مسیر یاری دهند.
